Από το Βήμα της Κυριακής 11/5/2014

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=594484

Beyond honey. Ένα μικρό ντοκιμαντέρ από παιδιά λυκείου στην Αμερική

Πριν από λίγες εβδομάδες, μία ομάδα μαθητών από το Λύκειο Lick-Wilmerding στο San Francisco της California, επικοινώνησε μαζί μου ζητώντας μια μικρή συνέντευξη για το Σύνδρομο Κατάρρευσης του μελισσιού (CCD) και τη σημασία των μελισσών στη ζωή μας.

Στόχος τους ήταν να κάνουν μία έρευνα και ένα ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ στα πλαίσια του μαθήματος της "παγκοσμιοποίησης".

Το ντοκιμαντέρ ανέβηκε σήμερα στο Youtube και κατά τη γνώμη μου, αν και σύντομο, μόνο ερασιτεχνικό δεν μπορεί να το πει κανείς! Πολύ καλή δουλειά! Ρίξτε μια ματιά:

https://www.youtube.com/watch?v=9Tf833mg-2E

Το "Ιπτάμενο Μελισσοκομικό Σχολείο" άνοιξε τα φτερά του!

Μια πρωτότυπη και σίγουρα αρκετά τρελή ιδέα, μετουσιώθηκε σε πράξη στις 7 Νοεμβρίου 2013. Για πρώτη φορά, μία κυψέλη παρατήρησης με 2000 μέλισσες "επιβιβάστηκε" σε ένα μικρό, υπερελαφρό, μονοκινητήριο αεροσκάφος και πέταξε από το αεροδρόμιο Πολυκάστρου στην Παναγίτσα της λίμνης Βεγορίτιδας, με σκοπό να ενημερώσει και να διδάξει μικρούς μαθητές των τοπικών σχολείων για τη σημασία των μελισσών και της μελισσοκομίας.

Το όλο εγχείρημα βασίζεται φυσικά στο στοιχείο του εντυπωσιασμού. Οι μικροί μαθητές παρακολούθησαν τον διδάσκοντα να καταφθάνει από τον ουρανό και να προσγειώνονται μπροστά τους με συγκυβερνήτη μία κυψέλη με μέλισσες. Εικόνες που φυσικά θα χαραχτούν γερά στη μνήμη τους, τόσο αυτές όσο και εκείνες από το μάθημα που ακολούθησε, το οποίο τους έδωσε τη δυνατότητα να γνωρίσουν από κοντά τους κάτοικους και το περιεχόμενο της κυψέλης αλλά και να δοκιμάσουν διαφορετικά, εκλεκτά μέλια από τη Σαμοθράκη, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική και την Κύπρο.
Εντυπωσιακό στοιχείο της εκδήλωσης ήταν ο μεγάλος αριθμός των παιδιών που την παρακολούθησε (σχεδόν 100) από δύο δημοτικά και ένα νηπιαγωγείο της περιοχής. Μαζί με τους διδάσκοντες και τους γονείς που θέλησαν να παρευρεθούν, το κοινό ξεπέρασε τα 140 άτομα, δημιουργώντας μία γιορταστική ατμόσφαιρα. Ο υπέροχος καιρός σε συνδυασμό με την εξαιρετική φιλοξενία από το ξενοδοχείο Αιθέρων (που βρίσκεται στο πεδίο προσγείωσης της αερολέσχης Έδεσσας) συνέβαλαν τα μέγιστα στην επιτυχία της πρώτης μας εξόρμησης.

Με τη βοήθεια χορηγών, κοινού και της αερολέσχης "Πήγασος Χαλκιδικής" το πρόγραμμα θα συνεχιστεί και θα καλύψει πολλές περιοχές της Ελλάδας, από τη Φλώρινα μέχρι και το Καστελλόριζο! Αν κάποιος επιθυμεί να συνδράμει την προσπάθεια, μπορεί να συνεισφέρει απ’ ευθείας στο στο blog της αερολέσχης, στη διεύθυνση http://airclub-pigasos.blogspot.com/
Απολαύστε ένα μικρό δείγμα από φωτογραφίες που ακολουθούν:

Το μελισσοκομικό μας αεροσκάφος

Περιμένοντας την "ιπτάμενη κυψέλη"

Άφιξη της Apis airways και υποδοχή

Μάθημα με την κυψέλη παρατήρησης

Μέλι Σαμοθράκης, Χαλκιδικής, Κύπρου

Δοκιμάζουμε το "μέλι εξ ουρανού"!

Λίγο πριν την πτήση της επιστροφής

Μαντηλάκια αφεσμών: Προσέλκυση και εγκατάσταση πρώτων και δεύτερων αφεσμών στο μελισσοκομείο

Τίτλος πρωτότυπου άρθρου: Attraction and direct establishment of primary and secondary honey bee swarms using swarm-tissue sachets. Δημοσιεύθηκε στο: Journal of Apicultural Research (2013 - 52: 8-11)

Παρά το ότι οι αφεσμοί (σμηνουργία) αποτελούν το φυσικό τρόπο πολλαπλασιασμού του μελισσιού, για το μελισσοκόμο είναι φαινόμενο ανεπιθύμητο και θα πρέπει να προλαμβάνεται ή να καταστέλλεται. Η ζημιά που προκαλείται στο μελισσοκομείο δεν περιορίζεται μόνο στην απώλεια του πληθυσμού που αναχωρεί μαζί με τη βασίλισσα αλλά προκαλεί και την απώλεια μεγάλης ποσότητας μελιού την οποία μεταφέρουν οι μέλισσες που αναχωρούν για τη νέα τους φωλιά. Πρόσθετα, είναι πολύ πιθανό να παρατηρηθούν δεύτεροι και τρίτοι αφεσμοί (μεθεσμοί) οι οποίοι αδυνατίζουν δραματικά το μελίσσι και το καθιστούν οικονομικά "επιζήμιο" για το μελισσοκόμο.

Αν οι μέθοδοι πρόληψης της σμηνουργίας δεν αποδώσουν ή δεν μπορούν να εφαρμοστούν καν από το μελισσοκόμο, η μόνη επιλογή περιορισμού της ζημιάς είναι η καταστολή, η σύλληψη δηλαδή του σμήνους πριν αυτό εγκατασταθεί στη νέα του φωλιά η οποία κατά κανόνα, απέχει αρκετά χιλιόμετρα από τη θέση της κυψέλης αναχώρησης. Μέτρα καταστολής θεωρούνται η σύλληψη του σμήνους που σχηματίζεται στην προσωρινή θέση αμέσως μετά την έξοδο από την κυψέλη ή η προσέλκυση και σύλληψη του αφεσμού σε ειδικά διαμορφωμένη παγίδα, με την εφαρμογή προσελκυστικών ουσιών. Η τελευταία μέθοδος, εφαρμόζεται σε μεγάλη κλίμακα σε χώρες του εξωτερικού και ως προσελκυστικές ουσίες, χρησιμοποιούνται συνήθως μείγματα βασισμένα στον αδένα Nasonov, σε διάφορες παραλλαγές, με διάφορες μεθόδους εφαρμογής. Στην παρούσα εργασία, δοκιμάστηκε μία νέα μέθοδος εφαρμογής, το "μαντηλάκι σύλληψης αφεσμού", μια αποκλειστικά ελληνική επινόηση και πατέντα (από τη Μελισσοκομική Εταιρία ΑΝΕΛ). Πρόκειται για ένα μικρό φακελάκι που περιέχει ένα υγρό μαντηλάκι με μείγμα προσελκυστικών ουσιών του αδένα Nasonov και ροδόνερου. Εξωτερικά, δε διαφέρει σε τίποτα από τα υγρά μαντηλάκια μίας χρήσης που προσφέρονται για παράδειγμα στα αεροπλάνα ή μετά το γεύμα σε εστιατόρια. Η αεροστεγής συσκευασία κρατά το μαντηλάκι υγρό και ενεργό για πάρα πολύ μεγάλο χρόνο ενώ μετά το άνοιγμα, η ουσίες παραμένουν ενεργές για μία-δύο εβδομάδες (ανάλογα με τη θερμοκρασία).

Για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα του προϊόντος σε σχέση με την προσέλκυση αφεσμών αλλά και την απευθείας εγκατάστασή τους σε κυψέλες-παγίδες εντός του μελισσοκομείου, ένα πρώτο πείραμα σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε στη Χαλκιδική την άνοιξη του 2011: 40 υγιή μελίσσια παρέμειναν περιορισμένα σε ένα όροφο και κανένα μέτρο για την πρόληψη της σμηνουργίας δεν εφαρμόστηκε. Δύο σειρές από 10 άδειες κυψέλες τοποθετήθηκαν σε απόσταση 5 και 30 μέτρων από τις εισόδους των μελισσιών. Μέσα σε κάθε κυψέλη τοποθετήθηκε μία χτισμένη κηρήθρα και στην κορυφή του πλαισίου από ένα φακελάκι με το μαντηλάκι σύλληψης των αφεσμών (Εικόνα 1A). Στις μισές κυψέλες, το μαντηλάκι δεν περιείχε δραστικές ουσίες (μάρτυρας). Η τοποθέτηση έγινε εναλλάξ, δηλαδή μετά από κάθε φακελάκι με τις δραστικές ουσίες τοποθετούσαμε ένα φακελάκι-μάρτυρα. Κατά το πρώτο αυτό πείραμα, 15 αφεσμοί αναχώρησαν από τα 40 μελίσσια. Από αυτούς, 9 αφεσμοί (60%) εγκαταστάθηκαν απ’ ευθείας στις κυψέλες-παγίδες (εικόνα 1C) με το μαντηλάκι προσέλκυσης αφεσμών (8 στην πλησιέστερη σειρά των 5 μέτρων και 1 στα 30 μέτρα) ενώ κανένα δεν βρέθηκε στις κυψέλες-μάρτυρες. Το εντυπωσιακό ήταν πως κανένας από αυτούς τους 9 αφεσμούς δεν σχημάτισε το χαρακτηριστικό "τσαμπί" σε προσωρινή θέση σε κοντινά δέντρα. Οι υπόλοιποι 6 αφεσμοί που δεν προσελκύστηκαν από τις παγίδες, σχημάτισαν τσαμπί σε παρακείμενα δέντρα και μετά από ένα σύντομο διάστημα, αναχώρησαν για τη νέα τους φωλιά σε άγνωστη τοποθεσία. Μία προσεκτική παρατήρηση όλων των αφεσμών που προσελκύστηκαν στις παγίδες, έδειξε πως και οι 9 ήταν δεύτεροι αφεσμοί, με μία ή περισσότερες αγονιμοποίητες βασίλισσες ενώ όλοι οι αφεσμοί που σχημάτισαν σμήνος σε παρακείμενα δέντρα, ήταν πρώτοι αφεσμοί με γονιμοποιημένη βασίλισσα. Η διαφορά αυτή στη συμπεριφορά κατά τη σμηνουργία ανάμεσα σε πρώτους και δεύτερους αφεσμούς αναφέρεται για πρώτη φορά και θα αποτελέσει ένα ενδιαφέρον πεδίο για μελλοντική έρευνα.

Εικόνα 1. Προσέλκυση αφεσμών με τα μαντηλάκια αφεσμών. A: Το μαντηλάκι τοποθετείται στην κορυφή πλαισίου χτισμένης κηρήθρας μέσα σε κυψέλη-παγίδα. B: Το μαντηλάκι τοποθετείται σε κλαδί δέντρου σε ύψος 1.5 μέτρων. C: Σύλληψη δεύτερου αφεσμού στην κυψέλη-παγίδα. D: Προσέλκυση πρώτου αφεσμού στο μαντηλάκι σε δέντρο.

Τα αποτελέσματα του πρώτου πειράματος οδήγησαν σε ένα δεύτερο κατά το οποίο επαναλήφθηκε η ίδια μεθοδολογία αλλά παράλληλα τοποθετήθηκαν 5 μαντηλάκια σε κλαδιά ισάριθμων δέντρων (εικόνα 1B) σε μία συστάδα δέντρων σε απόσταση 5 μέτρων από τα μελίσσια. Αντίστοιχα, 5 φακελάκια με μαντηλάκια χωρίς τις προσελκυστικές ουσίες (μάρτυρες), κρεμάστηκαν σε κλαδιά δέντρων στην ίδια σειρά. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου πειράματος, 11 αφεσμοί αναχώρησαν από τα πειραματικά μελίσσια. Οι 9 (81.81%) προσελκύστηκαν από τα φακελάκια στα κλαδιά των δέντρων και σχημάτισαν "τσαμπί" γύρω τους (εικόνα 1D). Ο έλεγχος έδειξε πως όλοι ήταν πρώτοι αφεσμοί με γονιμοποιημένη βασίλισσα. Ένας αφεσμός (9.09%) εγκαταστάθηκε απευθείας σε κυψέλη-παγίδα στα 5 μέτρα. Ο έλεγχος έδειξε ότι όπως και στο πρώτο πείραμα, ο αφεσμός αυτός ήταν δεύτερος αφεσμός με αγονιμοποίητη βασίλισσα. Μόνο ένας πρώτος αφεσμός (9.01%) δεν προσελκύστηκε από τα μαντηλάκια και αφού σχημάτισε τσαμπί σε κλαδί δέντρου, αναχώρησε για εγκατάσταση σε άγνωστη τοποθεσία. Κανένας αφεσμός δεν προσελκύστηκε από τα φακελάκια-μάρτυρες. Τρεις από τους αφεσμούς που προσελκύστηκαν σε ισάριθμα μαντηλάκια στα δέντρα, αφέθηκαν δοκιμαστικά στην προσωρινή θέση για να ελεγχθεί το πότε θα εγκαταλείψουν το μαντηλάκι και θα αναχωρήσουν. Μετά από τρεις μέρες οι αφεσμοί παρέμεναν στην ίδια θέση και έτσι προχωρήσαμε στην εγκατάσταση τους σε νέες κυψέλες. Τα αποτελέσματα και των δύο πειραμάτων, παρουσιάζονται σχηματικά στην εικόνα 2. 

Εικόνα 2. Ποσοστό αφεσμών που προσελκύστηκαν από τα μαντηλάκια αφεσμού κατά το πείραμα Α (εφαρμογή μόνο σε κυψέλες-παγίδες) και το πείραμα Β (εφαρμογή κυψέλες-παγίδες και σε κλαδιά δέντρων)

Από τα πειράματα της παρούσας εργασίας, φαίνεται πως τα μαντηλάκια προσέλκυσης αφεσμού, όταν συνδυαστούν με τοποθέτηση σε κοντινά δέντρα και τοποθέτηση σε κυψέλες-παγίδες εντός του μελισσοκομείου, μπορούν να προσφέρουν ένα ιδιαιτέρα ικανοποιητικό ποσοστό σύλληψης και εγκατάστασης, τόσο των πρώτων αφεσμών όσο και των μεθεσμών. Η ευκολία της μεθόδου εφαρμογής και το χαμηλό κόστος, προσφέρουν πρόσθετα πλεονεκτήματα για τη χρήση τους από τους μελισσοκόμους.